Την Τετάρτη 30 Απριλίου 2014
κηδέψαμε την αναστενάρισσα Νίτσα από τη
Μαυρολεύκη, που έζησε μόλις 63 χρόνια. Παρότι πολύ νέα δεν μπόρεσε
να αντισταθεί και να αντιπαλέψει την καλπάζουσα «κακιά αρρώστια», όπως
«νικούσε» «κληρονομικώ χαρίσματι» τη φωτιά σ’ όλη της τη ζωή.
Η Δουκενίτσα (Νίτσα) Χρίτη -
Νικολούδη έφυγε από κοντά μας, από τον μάταιο τούτο κόσμο.
Κατείχε ως γυναίκα τον ανώτερο
κληρονομικό τίτλο της οικογένειας όχι μόνο εξαιτίας του ονόματός της, αλλά
κυρίως της ψυχικής δύναμης και του πάθους για τη δράση που διέθετε· ικανή με θάρρος και πρόθυμη με αυτογνωσία να
θέσει τον εαυτό της στη μέγιστη δυνατή δοκιμασία να «σβήσει» όλη τη φωτιά.
Την αγαπημένη μας Νίτσα
«φτιαγμένη και στολισμένη δώσαμε στο χάρο», στην άλλη ζωή, λίγο προτού μπει ο
Μάης του 2014. Ο μήνας που θα έκανε για μία ακόμη φορά το τάμα της «στον Άγιο»,
την ημέρα των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, στις 21 Μαΐου.
Η μοίρα θέλησε μέσα στην
καρδιά της άνοιξης, εποχή της αρχόμενης εμφανούς αναβλάστησης της φύσης, να την
πάρει από κοντά μας.
Προσκυνήσαμε τιμώντας το
άψυχο «ταφικό σώμα» της με έναν βαθύ πόνο, σεβασμό και ευλάβεια.
Έκλαψα με μεγάλη περισυλλογή
δίχως λυγμούς και δράματα στο διπλανό δωμάτιο.
Εκείνες οι στιγμές του πόνου με λύτρωσαν.
Είδα και ασπάστηκα τη Ματινή
(Μαγδαληνή), τη χαροκαμένη μάνα, που αξιοθαύμαστα αμίλητη και αθόρυβη κάπνιζε
συνεχώς μήπως παρηγορηθεί· ο αναπτήρας συνεχώς στο τρεμάμενο χέρι της σαν τη
λαμπάδα, που πάντα κρατούσε και οδηγούσε τους αναστενάρηδες στη φωτιά να κάνουν
το τάμα τους, άναβε το ένα τσιγάρο πάνω
στ΄ άλλο.
Δεύτερο παιδί θάβει η
καημένη, καθώς επίσης και την αδελφή της Γιώτα, της οποίας οι ιαχές, οι
κραυγές, οι αλαλαγμοί, τα επιφωνήματα, με το άγγισμα των αναμμένων κάρβουνων,
ηχούν, «εκβάλλουν κλαγγή και κραυγή οδύνης» βουίζοντας ακόμη στ΄ αφτιά μου, ως
σάλπισμα της ελπίδας που νικά το φόβο και αναπτερώνει την ψυχή του ανθρώπου,
τον ίδιο τον άνθρωπο.
Πόση ψυχική δύναμη μπορεί να
διαθέτει κανείς για να τής δείξει ότι συμπάσχει, συλλυπείται και συμπαρίσταται
στο βαρύ και μεγάλο πένθος της;
Η απώλειά της Νίτσας είναι
σημαντική για όλους μας, αλλά και για τα δρώμενα της Μαυρολεύκης.
Η Μαυρολεύκη αποτελεί
πολιτισμικό κόσμημα για όλη την περιοχή μας και συνδέεται αλλά και ταυτίζεται
άμεσα με τα τελετουργικά και τα δρώμενα των Αναστενάρηδων και του Καλόγερου.
Η γνωριμία μου με τη Νίτσα
ξεκινά στα 1995, μετά τη ευνοϊκή για όλους μας λήξη της δικαστικής περιπέτειας
«του παππού». Στις αντίξοες εκείνες συνθήκες, και εν όψει της αποφασισθείσας με
τόλμη και παρρησία πρώτης ύστερα από χρόνια δημόσιας πυροβασίας δίπλα στο
παρεκλήσι με το νερό της πηγής που θεωρείται καθαγιασμένο, έμελε να
σηματοδοτηθεί μια βαθιά σχέση φιλίας και εκτίμησης.
Η παρουσία της Νίτσας
ξεχώριζε στις ιερές αυτές διαβατήριες τελετουργίες. Μπορεί η πορεία της να
καθορίστηκε από την καταγωγή της και να φέρει έντονα οικογενειακά και συγγενικά
χαρακτηριστικά, όμως προσέδωσε σ΄ αυτήν την πορεία στιγμές λυτρωτικών
εκστάσεων, σαν ταξίδι ανάτασης και εξύψωσης προς το θείον, πρωταγωνιστώντας
μαζί με τη μεγάλη και ευρύτερη οικογένειά της.
Σε μας όλους που είμαστε
δίπλα στα δρώμενα της Μαυρολεύκης , με την ιερότητα της δράσης της χάριζε
εμψύχωση, ενθουσιασμό, παρακίνηση, ώθηση, στιγμές απίθανες περισυλλογής,
αυτοσυγκέντρωσης και υπερβατικών σκέψεων.
Οι εκφραστικές της
δυνατότητες τεράστιες, ιδιαίτερα την ώρα της έντονης ψυχικής της προετοιμασίας.
Η ομορφιά του προσώπου της με την ταυτόχρονη και απαραίτητη «σκληράδα», οι
βαριές της ανάσες, οι αναστεναγμοί της, οι αντηχήσεις, οι ιαχές της,
συνταιριασμένες με τα τραγούδια και τη μουσική, το χαμόγελό της με τη σιγουριά
προσηλωμένη στο καθήκον της συνέχειας, διαμόρφωναν κλίμα και ατμόσφαιρα
«αναστενάρικη», «γέμιζαν» ενέργεια το κονάκι.
Οι χοροί και τα προσκυνήματά
της, οι χαρακτηριστικές της κινήσεις όταν κρατούσε την εικόνα και τα αμανέτια,
οι ρυθμοί, η εμμέλειά της στις δημόσιες
αυτές εκφράσεις χαράς και χαρμολύπης μέσα στη λυτρωτική της έκσταση, άφηναν το
βαθύ προσωπικό της αποτύπωμα στα δρώμενα.
Μυημένη η ίδια και
αναχωνευμένη μέσα στην ένθεη τελείωση της ψυχής της, ένωνε το ατομικό με το
καθολικό, το πεπερασμένο με το άπειρο.
Προσωπικότητα δυνατή,
προσηλωμένη στην πλούσια και βαθιά παράδοση της Θράκης. Πρώτη στη συγκέντρωση
των μυστών, στις δημοτελείς θυσίες των ζώων, στα αναστενάρικα και καλογέρικα
τραγούδια, μας εφοδίαζε παντού με σύμβολα που διατηρούν εσαεί την επικαιρότητά
τους.
Άνθρωπος με κέφι, με διάθεση
και θετική ενέργεια, πρόσθετε, πρόσφερε, έδινε, δοκίμαζε, κουβέντιαζε,
συνέθετε, μοίραζε.
Μια φλόγα δημιουργική για το
άφθαρτο εαρινό γλέντι, αποδείκνυε παντού και πάντα πως η κληρονομιά από το
παρελθόν ενώνει, πως τα «είδωλα» και οι μύθοι χωρούν στο σήμερα.
Συνέβαλε με τη ζωή της στη
διάσωση αιώνων από μνήμες και αξίες πολιτισμού, στην περηφάνια για την ιστορία
και τον πολιτισμό μας.
Η συμβολή της στην οργάνωση
και η ενεργός συμμετοχή της στις τελετές και τα δρώμενα του τόπου της
αναζωογονούσαν και έδιναν χρώμα στο γκρίζο τοπίο. Οι γιορτές και το
«πανηγυρίτσι» που εξακολουθούν να γίνονται, καθώς και το συγκινησιακό τους
υπόβαθρο και φορτίο είναι ο ψυχικός πλούτος της τοπικής κοινωνίας της
Μαυρολεύκης.
Οι Έλληνες χρησιμοποιούν μια
πολιτιστικά και χωροταξικά περιορισμένη τοπικιστική ταυτότητα. Με τις τελετές
και τα δρώμενα επικαλούνται μυστηριακές, υπέρτερες των φυσικών δυνάμεων
δυνάμεις, για να τις εξευμενίσουν, ώστε να ευεργετήσουν την κοινότητα.
Ευεργεσία, όμως, σημαίνει ανανέωση της εμπιστοσύνης στη δύναμη της κοινότητας,
στον συλλογικό της εαυτό, στην αλληλεγγύη ανάμεσα στα μέλη της.
Η ανάγκη εξευμενισμού των
υπερφυσικών δυνάμεων που αισθάνεται ο άνθρωπος ότι καθορίζουν την πορεία της
ζωής του, καθώς και η αγωνία του θανάτου, αλλά και η ελπίδα για αιώνια ζωή, τον
οδηγούν στη δημιουργία των τελετουργιών αυτών που κύριο σκοπό έχουν τον
εξορκισμό του φόβου του θανάτου.
Η όλη οργάνωση των μυστηρίων
αποδεικνύει την επιβίωση των θρησκευτικών παραδόσεων και το σεβασμό των
απογόνων στην «παρακαταθήκη» των πατέρων τους.
Η απογοήτευση και η χαρά, το
πανηγύρι και το πένθος, όταν αυτά είναι πηγαία, πιστεύω πως αφήνουν τη ζωή να κυλήσει
προς το μέλλον, να οδηγηθεί από το όραμα
στην πραγματικότητα και έτσι, μέσα από
τη σύγχυση του σήμερα, να επανέλθει
η ελπίδα του αύριο.
Η καρδιά της Ελλάδας της
χαρμολύπης δοκιμάζεται φέτος στη Μαυρολεύκη. Η γνώμη μου είναι πως η οικογένεια
οφείλει να είναι παρούσα στη δράση των αναστεναρίων του 2014. Αυτή η προσέγγιση
πιστεύω να δώσει αναπνοή στην τυραννισμένη ψυχή της Νίτσας και να την οδηγήσει
στη λύτρωση. Προσέγγιση που θα συνδράμει υπηρετώντας, συνεχίζοντας και
διαμορφώνοντας παράλληλα μια βαθιά παράδοση στην ανάπτυξη της συλλογικής
ταυτότητας των πολιτισμικών συμβολισμών, στην αίσθηση της σημασίας των
συμβολισμών αυτών, στο «δέον γενέσθαι», παρ’ όλη τη θλίψη μας. Το αίσθημα
ευθύνης για όλους μας μεγαλώνει. Η μνήμη της θα είναι ζώσα πολύ περισσότερο και
γόνιμη όταν οι δικοί της άνθρωποι με την αναμέτρηση για το έργο τους
τολμήσουν για να δώσουν διάρκεια στη
συνέχεια.
Σεβαστή θα είναι η
οποιαδήποτε απόφασή τους και θα
παραμείνει ανοιχτή στη δοκιμασία και στη δυνατή εμπειρία αλήθειας και
ψυχής, αλήθειας και μνήμης.
Έτσι φεύγει κανείς ήρεμος
και λυτρωμένος!
Η δική μας αφοσίωση είναι
συνειδητή, μ’ αυτόν τον τρόπο επιλέξαμε να την αποχαιρετίσουμε.
Την ευχαριστούμε για τις
αναμνήσεις που απλόχερα μας χάρισε.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που
την σκέπασε.
Αιωνία ανάπαυση, αγαπημένη
μας Νίτσα.
Καλό σου
ταξίδι!
Εμείς ορκιστήκαμε να
συνεχίζουμε…
Γιάννης Παπουτσής, πρόεδρος του «Κέντρου Πολιτιστικής
Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας»
Δράμα, 7/ 5 /2014
0 ΣΧΟΛΙΑ:
Δημοσίευση σχολίου