ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ, ΙΣΧΥΡΗ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ζουρνατζής Λάζαρος

Ο πρωτογενής τομέας της αγροτικής οικονομίας (γεωργία) δυστυχώς λεηλατείται από τους δύο άλλους τομείς της, τον δευτερογενή και τον τριτογενή.

Ο δευτερογενής και ο τριτογενής τομέας της αγροτικής οικονομίας έχουν έναντι του πρωτογενούς τομέα (αγρότες, γεωργικά προϊόντα) νεοαποικιακή συμπεριφορά. Πάμφθηνα τα αγροτικά προϊόντα στα χέρια των αγροτών, χρηματιστηριακά προϊόντα στις αποθήκες των πολυεθνικών και των χονδρεμπόρων.

Το αγροτικό πρόβλημα δεν είναι οικονομικό, είναι κατ’ εξοχήν πολιτικό.

Ένα κακό πολιτικό σύστημα δεν χαρακτηρίζεται έτσι επειδή μοιράζει μόνο άδικα. Την κοινωνική ευημερία, αλλά διότι ναρκοθετεί το μέλλον της ανθρωπότητας.

Οι αγρότες μας ξανά στα μπλόκα. Το τρακτέρ από καλλιεργητικό εργαλείο και σύμβολο της αγροτιάς, έγινε σύμβολο των αγροτικών αγώνων. Αυτός ο αγώνας είναι ένας αγώνας επιβίωσης, από μία κοινωνική ομάδα που δεν έλειψε από κανένα προσκλητήριο της νεότερης ιστορίας μας.

Οι αγρότες μας, οι Έλληνες της υπαίθρου, οι πλέον σκληρά εργαζόμενοι, παλεύουν για μια θέση στον ήλιο. Τα αγροτικά προϊόντα στα αζήτητα και οι τιμές τους κάτω από το κόστος παραγωγής. Κάθε αγροτικό νοικοκυριό είναι μία ζημιογόνα επιχείρηση και κάθε αγροτική οικογένεια βρίσκεται σε κοινωνικό αδιέξοδο. Οι ξωμάχοι της ελληνικής περιφέρειας ζουν στο φάσμα ενός ιδιότυπου κοινωνικού αποκλεισμού.

Η έλλειψη μιας αξιολογημένης και ολοκληρωμένης αγροτικής πολιτικής, κρατάει ανοιχτά όλα τα μεγάλα προβλήματα της αγροτικής οικονομίας. Η χώρα μας, η Ε.Ε. και ο κόσμος ολόκληρος αγνοεί τον μεγάλο κίνδυνο αλλά και την μεγάλη ευκαιρία ενός ισχυρού και βιώσιμου αγροτικού τομέα.

Η αγροτική πολιτική της χώρας είναι ουραγός της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής(Κ.Α.Π), μια κοντόφθαλμη και χωρίς προοπτική πολιτική, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των χωρών της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, χωρίς την δική μας σφραγίδα.

Πως είναι δυνατόν π.χ. μια Ολλανδία που είναι όλη η χώρα ένας κάμπος, που έχει όλη η χώρα ένα κλίμα, να μπαίνει στις ίδιες ρυθμίσεις και να εφαρμόζεται σε αυτήν και στην χώρα μας η ίδια αγροτική πολιτική; Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει ξεχωριστό κεφάλαιο στο «βιβλίο» της (Κ.Α.Π) για την Ελλάδα που είναι ένας οικολογικός παράδεισος, που είναι ένα σύμπαν βιοποικιλότητας. Σε μια Ελλάδα όπου ο κάθε νομός είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος, με ξεχωριστό ανάγλυφο, όπου εμφανίζονται τουλάχιστον τέσσερα με πέντε διαφορετικά μικροκλίματα. Πρέπει να πούμε όχι σε μία αγροτική πολιτική που έχει οδηγήσει την αγροτική μας οικονομία από αυτοδύναμη που έπρεπε να ήταν, σε μία οικονομία επιδοτούμενη και εξαρτημένη από τα Ευρωπαϊκά ταμεία.

Ένας σημαντικός κίνδυνος ο οποίος απειλεί την ελληνική γεωργία είναι η σταδιακή εξαφάνιση των εντόπιων ποικιλιών με την είσοδο των υβριδικών σπόρων. Τείνει να σβήσει ένας αγροτικός πολιτισμός 10.000 ετών. Με την διαδικασία της φυσικής επιλογής εξελίχθηκε σε διάφορες περιοχές της χώρας μεγάλη γκάμα από τοπικές ποικιλίες με εξαιρετικές ικανότητες προσαρμογής και αναπαραγωγής. 

Με την διαδικασία της τεχνικής επιλογής, οι γεωργοί διάλεξαν και διατήρησαν τα φυτά που συγκέντρωναν επιθυμητές ιδιότητες, όπως υψηλή απόδοση, ποιότητα και ανθεκτικότητα στους εχθρούς και στις ασθένειες. Οι τοπικές, οι εγχώριες ποικιλίες αναπτύσσονται, έχοντας περιορισμένες ανάγκες σε νερό και θρεπτικά συστατικά και μπορούν να αμύνονται στους φυσικούς τους εχθρούς. Μπορούν δηλαδή να ευδοκιμήσουν χωρίς να χρειάζονται χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Δυστυχώς στην ελληνική γεωργία κυριάρχησαν οι υβριδικοί σπόροι, οι οποίοι απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού και χημικά. Μπορούν επίσης να επιμολύνουν κατά την διαδικασία της γονιμοποίησης ντόπιες ποικιλίες. Έτσι πέρα από τον κίνδυνο της εξαφάνισης των τοπικών ποικιλιών ανεβάζουν το κόστος παραγωγής, διότι η υβριδική παραγωγή εξαρτάται από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και σπόρων.

Η αγροτική οικονομία είναι ένα μέρος της πραγματικής οικονομίας με ιδιαίτερα προβλήματα και ανάγκες. Για να μπορέσει να επιβιώσει χρειάζεται δικό της χρηματοπιστωτικό σύστημα (δική της τράπεζα) που να είναι οργανωμένο και να λειτουργεί με βάση της ανάγκες, τις απαιτήσεις της, αλλά και τις προβλέψεις του μέλλοντος.

Ο αγρότης είναι επιχειρηματίας και άρα έχει ανάγκη από μία σύγχρονη,  οργανωμένη και επαρκή αγροτική εκπαιδευτική πολιτική (γεωργική εκπαίδευση). Έτσι τα αγροτικά και τα κτηνοτροφικά προϊόντα θα μπορέσουν να σταθούν πιο ανταγωνιστικά στην ντόπια και την διεθνή αγορά. Ένας αγρότης χωρίς γεωργική εκπαίδευση και κατάρτιση θα υποπίπτει σε καλλιεργητικές αστοχίες, θα κάνει ανορθολογική χρήση των αγροτικών εφοδίων, (φυτοφάρμακα, λιπάσματα, σπόροι) και θα ρέπει προς μία αντιοικονομική διαχείριση μηχανημάτων και εργαλείων. Όλες αυτές οι αδυναμίες, φορτώνουν επικίνδυνα το κόστος παραγωγής.

Στον αγροτικό χώρο λείπει εντελώς το νομαρχιακό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης. Με άλλα λόγια ο αγρότης δεν γνωρίζει τι πρέπει να παράγει και που πρέπει να το παράγει, με βάση το μικροκλίμα και την γεωσύνθεση κάθε περιοχής. Ο τομέας π.χ. των τροφίμων πρέπει να χωροθετηθεί στην περιφέρεια και μάλιστα στις περιοχές, όπου παράγονται τα πρωτογενή αγροτικά προϊόντα. Αυτό μπορεί πολύ εύκολα να γίνει με μία πολιτική κινήτρων και αντικινήτρων. Μόνο έτσι θα σμίξει το χωράφι με το εργοστάσιο. Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε αξιόπιστα για περιφερειακή ανάπτυξη και ανασυγκρότηση της υπαίθρου. Μόνο έτσι θα συγκρατηθεί ο αγροτικός πληθυσμός στον φυσικό του χώρο και μόνο έτσι θα περάσουμε στην σύγχρονη εποχή, από την παραδοσιακή γεωργία στην αγροτική οικονομία.

Η συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού στην περιφέρεια, δεν πρέπει να είναι μόνο στρατηγικός αναπτυξιακός-οικονομικός στόχος, αλλά πρέπει να είναι πάνω απ’ όλα εθνικός στόχος. Η ορεινή Ελλάδα, η Ελλάδα των συνόρων, η νησιωτική Ελλάδα, με άλλα λόγια η ξεχασμένη Ελλάδα ζει στο φάσμα της ερήμωσης και της εγκατάλειψης``. Η σωτηρία της αγροτικής οικονομίας δεν χωράει ούτε αναβολή, ούτε εφησυχασμό. Η κατάρρευση της αγροτικής οικονομίας ισοδυναμεί με εθνική τραγωδία. Όχι μόνο επειδή ο αγροτικός τομέας μαζί με τις περιφέρειες είναι η ραχοκοκαλιά της Εθνικής μας οικονομίας, αλλά διότι η ελληνική ύπαιθρος είναι η κιβωτός του ελληνισμού, της ιστορίας του και του πολιτισμού του. Πολύ περισσότερο σήμερα σε συνθήκες ευρωπαϊκής ένωσης και παγκοσμιοποίησης.

Σήμερα που ο κίνδυνος μιας ιδιότυπης παγκόσμιας πολιτισμικής ομοιομορφίας με τις συνδηλώσεις της είναι «επί θύραις», η σωτηρία της Ελλάδας των περιφερειών αποτελεί εθνική προτεραιότητα.

Η αγροτική οικονομία είναι ένα σύστημα σύνθετο, πολύπλευρο, πολυεπίπεδο και ευαίσθητο. Επειδή είναι συγχρόνως και ένα ανοιχτό σύστημα, γι’ αυτό είναι και ευεπίφορο σε κάθε είδος καταδολίευση από τα οργανωμένα συμφέροντα. Με άλλα λόγια πλέει σε «μία θάλασσα με καρχαρίες». Ο κάθε αγρότης είναι εν δυνάμει ένα υποψήφιο θύμα του μεσάζοντα, του χονδρέμπορου, των πολυεθνικών των αγροτικών εφοδίων και του τραπεζικού συστήματος.

Επομένως για να γίνει η αγροτική οικονομία ισχυρή και βιώσιμη χρειάζεται:

1) Δικό της χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η αγροτική τράπεζα να λειτουργεί πλέον χάριν του αγρότη και υπέρ αυτού. Να καλύπτει τις ανάγκες της αγροτικής οικονομίας σε ρευστότητα. Με άλλα λόγια να θυμηθεί και να εφαρμόσει το ιδρυτικό της καταστατικό.

2) Ο αγρότης να έχει βασικές γνώσεις γεωπονίας και οικονομικής διαχείρισης, τεχνικές ικανότητες, και καλλιεργητικές δεξιότητες. Γι’ αυτό απαιτείται η οργανωμένη λειτουργία γεωργικής εκπαίδευσης. Υπάρχει εμπειρία, υπάρχουν υποδομές, οι οποίες βρίσκονται σε κατάσταση εγκατάλειψης. θλιβερά μνημεία μιας ένδοξης εποχής.

3) Η επανίδρυση των πιστωτικών, προμηθευτικών συνεταιρισμών με σύγχρονη χωροταξία, οργάνωση, λειτουργία και εποπτεία. Οι αποκεντρωμένες αυτές συνεταιριστικές μονάδες μπορούν να γίνουν χρήσιμα εργαλεία της αγροτικής δραστηριότητας.

4) Η επαναλειτουργία των δευτεροβάθμιων και τριτοβάθμιων συνεταιριστικών οργανισμών για την υπέρ του αγρότη παραγωγού παρέμβαση στην αγορά των αγροτικών εφοδίων αλλά και στην αγορά των αγροτικών προϊόντων για να πετύχει επιτέλους χαμηλές τιμές για τα εφόδια και ικανοποιητικές τιμές για τα προϊόντα του. Αυτές οι συνεταιριστικές δομές θα αποτελούν την αναγκαία θωράκιση των αγροτών μας απέναντι στους κινδύνους της αγοράς (θάλασσα με τους καρχαρίες)

5) Μητρώο αγροτών και τράπεζα γης. Στο μητρώο θα είναι εγγεγραμμένοι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, η δε τράπεζα γης θα είναι ένας υποστηρικτικός οργανισμός των μικροαγροτών και των νέων αγροτών. Το μητρώο αγροτών θα είναι ένα εργαλείο για να υλοποιεί η εκάστοτε κυβέρνηση στοχευμένες πολιτικές στήριξης του αγροτικού πληθυσμού.

6) Να θεσμοθετηθεί ένα πρόγραμμα ανάλογο με το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων που να τρέχει παράλληλα με αυτό, με αντικείμενο τις έγγειες βελτιώσεις. Αν η αγροτική οικονομία δεν έχει υποδομές, θα είναι μια οικονομία ευεπίφορη σε ανατροπές και θα είναι θνησιγενής, διότι θα έχει χαμηλή παραγωγικότητα και άρα θα είναι μη ανταγωνιστική.

7) Αναδιοργάνωση, εξυχρόνισμος και στήριξη των ΤΟΕΒ. Αποκατάσταση των ΔΕΒ στην παλιά τους οργάνωση και λειτουργία.

Στο προηγούμενο οργανόγραμμα των ΔΕΒ (τότε ΥΕΒ) λειτουργούσε τμήμα μηχανολογικού εξοπλισμού, με αξιόλογο στόλο φορτηγών αυτοκινήτων και χωματουργικών μηχανημάτων. Το τμήμα αυτό διαλύθηκε επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη και τα μηχανήματα ή εκποιήθηκαν ή εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους. Τότε καταργήθηκε και η ΜΟΜΑ με σύγχρονο πλειστηριασμό του μηχανολογικού της εξοπλισμού. Η συμβολή της τότε ΥΕΒ και της ΜΟΜΑ στην αναμόρφωση της υπαίθρου ήταν καθοριστική και αναντικατάστατη. Η επαναλειτουργία της ΜΟΜΑ κρίνεται αναγκαία.

8) Άμεση σύνταξη Νομαρχιακών πλαισίων χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για να γνωρίζουν οι αγρότες μας τι επιτρέπεται και τι όχι όσον αφορά την γεωργική και την κτηνοτροφική δραστηριότητα.

Να χωροθετηθούν στην περιφέρεια όλες οι βιομηχανίες, τροφίμων και μεταποίησης πρώτων υλών. Άμεση λειτουργική σύνδεση (εάν δεν υπάρχει, όπως η περίπτωση του νομού Δράμας) όλων των νομών με το πλησιέστερο εθνικό αναπτυξιακό δίκτυο(η Δράμα ακόμα περιμένει τον κάθετο άξονα Καβάλα-Δράμα-Εξοχή). Εκπόνηση σχεδίου Νομαρχιακών αναπτυξιακών δικτύων με αναφορά στην τοπική οικονομία.

9) Ίδρυση και λειτουργία (στον βαθμό που δεν υπάρχουν) επιστημονικών και ερευνητικών δομών για την καταγραφή, συλλογή, περιγραφή, ταξινόμηση και αναπαραγωγή γενετικού υλικού εγχώριων ποικιλιών φυτικών και ζωικών ειδών. Στον τομέα αυτόν αντί να πάμε μπροστά πάμε πίσω. Το καπνολογικό Ινστιτούτο Δράμας και ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας (ΣΓΕ) Δράμας, αποτελούν θλιβερή ανάμνηση. Θύματα μιας κοντόφθαλμης και χωρίς όραμα πολιτικής.

Από την άκρη της ιστορίας μέχρι την βιομηχανική επανάσταση η εξελικτική πορεία της οικονομίας ξεκινάει με την τροφοσυλλεκτική οικονομία και καταλήγει στην ανεπτυγμένη γεωργία η οποία αποτελούσε τον κορμό της παγκόσμιας οικονομίας. Από την βιομηχανική επανάσταση μέχρι με την μεταβιομηχανική εποχή η γεωργία μετεξελίσσεται σε αγροτική οικονομία, δηλαδή σε ένα πλήρες οικονομικό σύστημα με πρωτογενή, δευτερογενή(βιομηχανία τροφίμων, δέρματος κλπ) και τριτογενή τομέα (εμπόριο, αγροτουρισμός). Από την μεταβιομηχανική εποχή  μέχρι τις ημέρες μας η ενότητα της αγροτικής οικονομίας διασπάται στους τρεις τομείς της, οι οποίοι αποκτούν ανεξάρτητη δομή και λειτουργούν ως οιονεί υποσυστήματα. 

Όμως ο δευτερογενής και τριτογενής τομέας δυστυχώς απέκτησαν κανιβαλική διάθεση έναντι του πρωτογενούς τομέα (διάβαζε αγρότες) και στην καλύτερη περίπτωση θα λέγαμε ότι έχουν νεοαποικιακή συμπεριφορά απέναντι του. Για αυτό βλέπουμε να φθηναίνει το σιτάρι και να ακριβαίνει το ψωμί… να φθηναίνουν γενικά τα αγροτικά προϊόντα στα χέρια των αγροτών και να γίνονται χρηματιστηριακά προϊόντα στις αποθήκες των πολυεθνικών και να ανεβαίνουν στα ύψη οι τιμές των αγροτικών εφοδίων.

 

Επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα, το αγροτικό πρόβλημα σε συνδυασμό με την «ύβριν» της χρηματοπιστωτικής κρίσης, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα και κανείς δεν ξέρει τι προοιωνίζει  η σημερινή κατάσταση.

Ο ανθρώπινος πολιτισμός ως ζωντανός οργανισμός κατά καιρούς δημιουργεί επικίνδυνες νεοπλασίες. Ας ελπίσουμε ότι είναι ιατές. Τελικά αν λάβουμε υπόψην μας και την περιβαλλοντική καταστροφή η οποία απειλεί τον πλανήτη μας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος κινδυνεύει από τον πολιτισμό του, δηλαδή από τον ίδιο του τον εαυτό του. Βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι βασικό στοιχείο ενός πολιτισμού είναι το πολιτικό του σύστημα. Ένα κακό πολιτικό σύστημα δεν χαρακτηρίζεται έτσι επειδή μοιράζει μόνο άδικα την κοινωνική ευημερία αλλά διότι ναρκοθετεί το μέλλον της ανθρωπότητας.

Share