Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης βρέθηκε φέτος στη Δράμα, 27 χρόνια μετά την βράβευσή του για την πρώτη του ταινία, τον «Αθέμιτο Συναγωνισμό». Αυτή τη φορά, ήρθε για να δει, να αξιολογήσει και να κρίνει τις ταινίες που διαγωνίζονται στο ελληνικό τμήμα του φετινού Φεστιβάλ, έχοντας το ρόλο του προέδρου της κριτκής επιτροπής.
Λίγο πριν ολοκληρωθεί η φεστιβαλική εβδομάδα, μας μίλησε μεταξύ άλλων για τη σημασία που είχε στη ζωή του η πρώτη του βράβευση εδώ αλλά και η πολιτισμική δραστηριότητα που παράγει η περιφέρεια, για τη σχέση του με τον κινηματογράφο και το θέατρο για τη σχέση του με το λόγο και το φως…
- Από νεαρή ηλικία ασχοληθήκατε με το θέατρο αλλά στο ευρύ κοινό γίνατε γνωστός από τον κινηματογράφο. Έχουν περάσει δέκα χρόνια μετά τη τελευταία σας ταινία. Σας κέρδισε τελικά το θέατρο;
Όταν εμπλακείς με την τέχνη, αυτό που σε σπρώχνει να κάνεις ένα έργο είναι η βαθιά επικοινωνία με τους άλλους. Τα μέσα μπορούν να εναλλάσσονται. Και ο κινηματογράφος και το θέατρο έχουν ακριβώς την ίδια στρατηγική. Και για να ολοκληρώσεις το ταξίδι, για να φτάσεις σε ένα λιμάνι, θα ακολουθήσεις τους ίδιους κανόνες πλοήγησης. Μόνο τα μέσα που χρησιμοποιείς αλλάζουν Για μένα και τα δυο είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα και συναρπαστικά.
- Κρατήσατε όμως αποστάσεις από τον κινηματογράφο…
Το 2003 ήμουν έτοιμος για μια ακόμα ταινία. Την 1η Νοεμβρίου, θα ξεκινούσαμε γυρίσματα με το Θανάση Βέγγο, αυτή τη μεγάλη μορφή του πολιτισμού μας. Και το γεγονός ότι αυτό δεν έγινε, για λόγους που υπερέβησαν τις δικές μας επιθυμίες, η ζωή δηλαδή μας τα χάλασε, για μένα ήταν ένα πλήγμα. Είναι σαν μια ανεκπλήρωτη ερωτική ιστορία, η οποία σε κάνει να μη μπορείς να προχωρήσεις. Αυτό με πήγε πίσω σε σχέση με τον κινηματογράφο.
- Αντίθετα, στο θέατρο είστε ιδιαίτερα δραστήριος αυτά τα χρόνια;
Όχι πολύ δραστήριος. Το 1997 που κατέβηκα στη Χίο και ανέλαβα το ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου, προσπάθησα να δημιουργήσω εκεί μια εστία θεσμικού πολιτισμού. Τις προσωπικές μου φιλοδοξίες για δημιουργία τις άφησα στην άκρη, εντελώς συνειδητά. Ενώ έκανα μια θητεία συνολικά γύρω στα 9 χρόνια, σκηνοθέτησα μόνο δύο έργα κι αυτά προς το τέλος της θητείας μου, το 2007. Αυτό που ήθελα τότε ήταν να επενδύσω την εμπειρία μου στις δραστηριότητες του θεάτρου. Πιστεύω στον πολιτισμικό χαρακτήρα που μπορεί να διαμορφώσει ένα απόκεντρο μέρος. O πολιτισμός δε πρέπει να δημιουργείται αποκλειστικά και μόνο στην μητρόπολη μιας χώρας. Γι’ αυτό και έκανα τη δεύτερη παράσταση του Καραγκιόζη («Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος») στη Χίο με το ΔΗΠΕΘΕ, η οποία πέτυχε αυτό το στόχο, δικαίωσε την άποψη που είχα. Ενώ ήταν μια παράσταση που δημιουργήθηκε μέσα σε ένα θεατράκι 100 θέσεων στη συνέχεια ταξίδεψε η φήμη της σε όλο το κόσμο. Βέβαια, πρέπει να είναι κάποιος πολύ αθώος ή αφελής για να πιστεύει ότι δεν έχει τρομερές δυσκολίες για να ανθίσει ένας πολιτισμικός θεσμός στην επαρχία…
-Ένας τέτοιος πολιτισμικός θεσμός, που αναπτύσσεται στην περιφέρεια, είναι το Φεστιβάλ Δράμας. Πως το βρίσκετε;
Είναι ένα εξαιρετικό φεστιβάλ. Έχω πάει σε αρκετά του κόσμου, στις Κάννες, στο Μόναχο, στο Βερολίνο, στο Σαν Φρανσίσκο και όπου αλλού έχουν ταξιδέψει οι ταινίες μου. Μόνο στο Τζιφόνι της Ιταλίας, θυμάμαι, είχα συναντήσει ένα αντίστοιχο καλό φεστιβάλ, με όλη τη σημασία της λέξης. Από τη μικρή εμπειρία μου εδώ αυτή την εβδομάδα, έχω καταλήξει ότι το Φεστιβάλ της Δράμας είναι ένας αξιόλογος θεσμός που πραγματικά παράγει πολιτισμό. Είναι πολύ καλά οργανωμένο, σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει μια ενδελέχεια. Τα πράγματα δε γίνονται στην τύχη, όπως έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα. Υπάρχουν σκέψεις που υλοποιούνται, αποφάσεις που πραγματοποιούνται. Και τέλος, από την πρώτη στιγμή που έρχεσαι εδώ, αντιλαμβάνεσαι ότι είναι πραγματικά ένας φιλόξενος τόπος για να συναντηθούν οι άνθρωποι που κάνουν κινηματογράφο. Και μιλώ για μια φιλοξενία που εμπεριέχει και όλα τα άλλα στοιχεία που συνεπικουρούν για να είναι ένα φεστιβάλ σοβαρό. Λειτουργεί όλο το πράγμα με τάξη και σύνεση. Ο πολιτισμός δεν είναι κάτι το οποίο υποστασιοποιείται μόνο στα έργα τέχνης, αλλά και στους θεσμούς που υποστηρίζουν τα έργα τέχνης. Κι αυτό συμβαίνει στη Δράμα, και το λέω χωρίς ίχνος υπερβολής. Το βιώνω αυτές τις μέρες εδώ. Κάτι αντίστοιχο το έχω βιώσει και στο φεστιβάλ Ολυμπίας, που επίσης είναι ένα θαυμάσιο φεστιβάλ.
-Το πρώτο σας έργο ήταν μια μικρού μήκους ταινία που μάλιστα διακρίθηκε στο Φεστιβάλ της Δράμας…
Ήταν το 1984 όταν ήρθα πρώτη φορά στο Φεστιβάλ. Ήρθα ως διαγωνιζόμενος και είχα γίνει ένας ευτυχισμένος άνθρωπος γιατί πήρα το βραβείο κοινού και το πρώτο βραβείο της κριτικής επιτροπής! Συνδέθηκα πολύ με τη Δράμα τότε. Ήταν ένα όνομα που έλαμπε στο μυαλό μου γιατί είχε δικαιωθεί μια πολύ δύσκολη απόπειρα που είχα κάνει με ένα δοκίμιο για τον Τσάρλι Τσάπλιν. Αυτό με βοήθησε πάρα πολύ για να συνεχίσω το δρόμο μου.
-Παρακολουθείτε τη νέα γενιά κινηματογραφιστών;
Δυστυχώς όχι. Και το λέω αυτό με πόνο και με ενοχές. Αλλά ο λόγος που συμβαίνει είναι ότι όταν εμπλακείς με το θέατρο και όταν είσαι στην επαρχία για πάρα πολλά χρόνια, όπως ήμουν εγώ λόγου του ΔΗΠΕΘΕ, είναι πάρα πολύ δύσκολο να παρακολουθήσεις και τον κινηματογράφο. Επίσης, από τη φύση μου είμαι ένας άνθρωπος, που παρακολουθώ λίγο κινηματογράφο και λίγο θέατρο, όσο κι αν δεν το πιστεύετε. Δεν το λέω αυτό με υπερηφάνεια, αλλά είναι κάτι που ανήκει στο χαρακτήρα μου. Έχω την περιέργεια κι ενημερώνομαι, αλλά δε διαθέτω ποτέ το χρόνο για να παρακολουθήσω συστηματικά τις εξελίξεις. Κάτι που δεν είναι καλό, το λέω σαν ελάττωμά μου.
-Φέτος, βλέπετε πολλά δείγματα των συναδέλφων σας. Πως νιώθετε μέσα στο ρόλο του προέδρου της κριτικής επιτροπής;
Για πολλά χρόνια δεν ήθελα να συμμετάσχω σε κριτικές επιτροπές. Δεν αισθανόμουν ότι έχω φτάσει σε μια ωριμότητα που μπορώ να αναλάβω τέτοια ευθύνη. Αυτό που με φόβιζε με τις κριτικές επιτροπές είναι ότι αναλαμβάνεις να παίξεις το ρόλο ενός κριτή, που, όπως έχει γραφτεί μέσα στο μυαλό μας, δεν είναι το καλύτερο πράγμα. Περνώντας όμως τα χρόνια, όταν καταλαβαίνεις ότι τα κριτήριά σου στηρίζονται πάνω σε λογικές δομές, πάνω στις αξίες και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η τέχνη κι όταν προσπαθείς να καταβάλλεις κάθε προσπάθεια για να είσαι δίκαιος και να μην εμπλακείς σε ιστορίες ευνουχιστικές, τότε αναλαμβάνεις αυτό το ρόλο. Με ένα κόστος, βέβαια, που το αποδέχεσαι, γιατί η κριτική είναι κάτι που δεν μπορεί να το αποφύγει κανείς. Η ίδια η τέχνη δημιουργεί την κριτική. Επομένως, όχι μόνο έχουμε τη δυνατότητα να αξιολογούμε, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να αξιολογήσουμε!
-Με πιο τρόπο η κριτική συμβάλει στην εξέλιξη της τέχνης;
Η αξιολόγηση είναι μέρος δευτερογενές για την τέχνη, αλλά σημαντικό. Δεν μπορεί να προχωρήσει η τέχνη αν δεν περάσει από τα κριτήρια αυτά που, σε τελική ανάλυση, είναι πάρα πολύ απλά. Γιατί όλοι οι άνθρωποι, από τον πιο μικρό μέχρι τον πιο μεγάλο, έχουν μέσα τους την αίσθηση του ρυθμού και την τάξη του λέγειν, άρα εκ των πραγμάτα, έχουν κριτήρια. Ακόμα κι ένας αδαής, αν δει ένα έργο τέχνης, μεγάλο ή μικρό, θα σχηματίσει άποψη. Και δεν θα αφήσει αδιάφορο κανέναν ένα έργο το οποίο δικαιώνει τις αξιώσεις του, αυτό που περιμένει από την τέχνη.
- Εσείς τι περιμένετε από τις ταινίες που παρακολουθείτε αυτή την εβδομάδα;
Με ένα τρομερό ενδιαφέρον προσπαθώ να δω κατά πόσο η τέχνη του κινηματογράφου που παρουσιάζεται εδώ μπορεί να δώσει μια εικόνα συμμετρική με το βάθος, το απόσταγμα της εμπειρίας που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Τα χρόνια αυτά που καταρρέουν οι αξίες ενός παλιού κόσμου και βιώνουμε τη φριχτή αδυναμία να μην μπορούμε να τις αποκαταστήσουμε αλλά ούτε και να αναγνωρίζουμε ότι είναι όντως διαχρονικές. Π.χ. το αρχαίο δράμα εμπεριέχει μέσα του το ουμανιστικό στοιχείο, όπου ο αρχαίος ποιητής, συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός δεν έχουν άλλο σκοπό παρά να βοηθήσουν την πόλη. Μέσα από τη μέθοδο της τέχνης που χρησιμοποιούν το έργο επιδιώκει να δημιουργήσει νέες ισορροπίες στην πολιτεία, να κατανοήσει ο κόσμος ότι ο δρόμος είναι έτσι αλλά μπορεί να είναι κι αλλιώς…
-Στις παραστάσεις σας δίνετε σημαντικό ρόλο στο φωτισμό…
Στην πραγματικότητα, το πώς φωτίζεται το ίδιο το κείμενο είναι το σημαντικό στο θέατρο για μένα. Με κάλεσαν σε μια σχολή, πριν από 2 χρόνια, για να διδάξω φωτισμούς. Έμειναν έκπληκτοι όλοι, αλλά εγώ ήμουν αποφασισμένος να το κάνω έτσι, όταν για να τους δείξω το φως άρχισα να αναλύω ένα ποίημα. Το φως σε μια θεατρική παράσταση δεν έχει σχέση με το που μπαίνουν τα φώτα αλλά με το πώς θα φωτίσεις εσύ ένα κείμενο. Το φως με το οποίο εγώ προσπαθώ να επενδύσω τις δουλειές που κάνω είναι αυτό που αποκαλύπτει τις αθέατες ατμόσφαιρες και δημιουργεί μια ψυχική σκηνογραφία που μπορεί να υποστηρίξει τον λόγο και να κάνει το αθέατο, θεατό. Οπότε το φως το συνδέω πάντα με αυτή τη σημασία της ανάδυσης των πραγμάτων τα οποία είναι αθέατα μέσα από τη συμβολική γραφή και αποκτούν την πραγματικότητα της αξίας τους μόνο όταν μιληθούν κι ακουστούν. Όταν δηλαδή έρθουν πραγματικά στο φως. Γι’ αυτό δίνω τεράστια σημασία στην εκφορά του λόγου στο θέατρο. Γιατί η εκφορά του λόγου στον κινηματογράφο είναι κάτι τελείως διαφορετικό.
-Όπως διαφορετικός είναι και ο ρόλος που παίζει το φως στον κινηματογράφο…
Ναι, κι εδώ αλλάζουν τα πράγματα. Ο κινηματογράφος είναι μια κατασκευή από συμμετρίες, από αντιστίξεις, από κλισέ τα οποία βέβαια μόνο αν ενορχηστρωθούν σωστά, θα φτάσει κανείς στο σκοπό της τέχνης του. Ο νατουραλισμός, η φυσικότητα δηλαδή είναι αναγκαίο δεδομένο για την πειστικότητα του κινηματογράφου.
Αλλά στο θέατρο, δεν μπορούμε να μιλάμε για νατουραλισμό. Η μεγάλη πληγή αυτής της τέχνης είναι ο νατουραλισμός. Στο θέατρο πρέπει να τρίξει όλο το σώμα κι η φωνή να υπακούει στη μουσική εκφορά της τονισμένης συλλαβής με μια ειδική νότα κάθε φορά, έτσι ώστε να πορευτεί το νόημα της λέξης.
-Θεωρείτε ότι η τέχνη βοηθά τον άνθρωπο να βρει το δρόμο του;
Η τέχνη προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρουν το δρόμο προς μια ευτυχή συνεύρεση πάνω στον πλανήτη. Φυσικά. Δεν μας το προσφέρει η πολιτική αυτό. Η πολιτική, ουσιαστικά, υποστασιοποιεί το φαντασιακό των ανθρώπων και αυτό δεν μπορεί να το βρει κανείς έξω από τους μύθους, έξω από την τέχνη δηλαδή, που διαχειρίζεται τους μύθους. Δεν μπορούμε να έχουμε καλή πολιτική όταν οι πολιτικοί μας δεν έχουν εμπεδώσει την τέχνη, δεν έχουν δουλέψει το φαντασιακό, δεν έχουν καταλάβει όλη αυτή τη διαδικασία της ανθρώπινης οντότητας που προσπαθεί να συνδυάσει το άυλο με το υλικό στοιχείο και να φτιάξει μορφές τέτοιες με τις οποίες θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε την ύπαρξή μας και θα προχωρήσουμε προς το καλύτερο. Η τέχνη ασχολείται με την πολιτική και μιλάω βέβαια για την τέχνη η οποία θέτει στόχους, η τέχνη που προσπαθεί να δοκιμαστεί πάνω στα όρια των ανθρώπινων πραγμάτων. Δεν μιλάω για την τέχνη η οποία εμπορεύεται τον εαυτό της, πουλώντας το κορμί της, για να βγάλει χρήματα και να φτιάξει νέους σκηνοθέτες ως φιλόδοξους ανθρώπους που θέλουν να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους επιθυμίες.
- Μιλάτε για τη χρήσιμη τέχνη..
Βεβαίως. Μιλάω για την τέχνη που μένει ως μια ιδέα, η οποία είναι έξω από τις δικές μας προθέσεις και μικρές μας φιλοδοξίες. Η τέχνη η οποία είναι βελτιωτική του ανθρώπινου είδους. Ακόμα κι αν το ξεχνάμε αυτό, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει, σημαίνει απλώς το έχουμε περιφρονήσει. Κι αυτό βέβαια συνέβαινε σε όλες τις εποχές. Η περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ασταθής και δύσκολη και δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο επίπεδο να
δρομολογήσουμε τα πράγματα έτσι ώστε να μπορούμε να έχουμε σίγουρα αποτελέσματα. Συνήθως ξεχνάμε που θέλουμε να πάμε, και η τέχνη έρχεται να μας ξαναθυμίσει. Και είναι μια διαδικασία που συνεχίζεται στο διηνεκές. Αλλά ελπίζει κανείς ότι κάτι θα αφήσει πίσω στο τέλος…
(Συνέντευξη στη Μαρίνα Αγγελάκη)
Φεστιβάλ Δράμας
Ειδήσεις Δράμας
Δράμα - tika. blog spot . com
0 ΣΧΟΛΙΑ:
Δημοσίευση σχολίου