Περί αξιοκρατίας… ο λόγος

Μαλαματένια (Ματούλα) Παπαδοπούλου

Όταν ο Περικλής στον «Επιτάφιο» του ανέφερε την αξιοκρατία ως ένα από τα συστατικά στοιχεία του Αθηναικού πολιτεύματος που με τόση έπαρση αποκαλούσε «Δημοκρατία», σίγουρα δεν θα μπορούσε να φανταστεί την παράφραση και την μεταβολή του νοήματός της στο πέρασμα του χρόνου και τις πολλαπλές ερμηνείες που της αποδόθηκαν από άρχοντες και αρχόμενους.

Η λέξη από μόνη της φέρει βαρύ σημασιολογικό φορτίο. Αποτελούμενη από το άξιος + κρατέω-ώ σημαίνει την επιλογή, την προώθηση ή επικράτηση εκείνων που αντικειμενικά είναι και θεωρούνται οι πιο ικανοί και οι πιο άξιοι. Ωστόσο, η ίδια η λέξη από μόνη της κρύβει τον κίνδυνο φοράς της και της εννοιολογικής μεταβολής της σε κάτι αρνητικό εμπεριέχοντας μέσα της τη λέξη «κράτος» που στα αρχαία ελληνικά σήμαινε εξουσία . Όπου, όμως , εξουσία ενέχεται ο κίνδυνος διαφθοράς από τη δύναμη που αυτή παρέχει σε όποιον την κατέχει. Μετατρέπει ακόμη και τον πιο ικανό και άξιο που την διαχειρίζεται σε αδίστακτο εκμεταλλευτή της θέσης του για την ικανοποίηση των συμφερόντων του.

Έτσι και η αξιοκρατία δεν ξέφυγε από τον κανόνα. Από ηθική αξία και αρχή ευτελίστηκε στα χείλη των ανθρώπων και στα χέρια των αρχόντων  και μετεβλήθη σε « κράτος» των ισχυρών, των αναξίων, των διαβληθέντων από τη θέση ισχύος,  σε αναξιοκρατία σε τέτοιο, όμως, βαθμό ώστε σήμερα στο νου των περισσοτέρων οι δύο έννοιες (αξιοκρατία-αναξιοκρατία) να αποτυπώνονται ως λέξεις συνώνυμες.

Γιατί,  όμως, η χώρα που «γέννησε» την ιδέα της αξιοκρατίας και δημοκρατικά διοικούμενη «πάσχει» από την έλλειψή της; Γιατί αυτή κάνει αισθητή την απουσία της στο χώρο της εκπαίδευσης, της εργασίας, της διοίκησης, της πολιτικής; Το ερώτημα βέβαια προβάλλει πιο επιτακτικά προς απάντηση σήμερα που η χώρα ταλανίζεται από διαφόρων ειδών οικονομικοπολιτικά σκάνδαλα και από την βαθύτερη οικονομική κρίση που γνώρισε ποτέ μέχρι τώρα.

Η απάντηση, ωστόσο, βρίσκεται πρώτα στο μακρινό παρελθόν μετά τη σύσταση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, όταν κόμματα της εποχής, για να εξασφαλίσουν την εξουσία ή την παραμονή τους σε αυτήν, φρόντιζαν να συνάπτουν πελατειακές σχέσεις με τους ψηφοφόρους τους που ποτέ δε φαίνεται να νοιάστηκαν για το αν ο διορισμός και το «βόλεμά» τους μέσω ρουσφετολογίας ή δωροδοκίας ανωτέρων πολιτικών καταπατούσε κάθε έννοια αξιοκρατίας.

Σταδιακά προέκυψε τόσο ισχυρός δεσμός μεταξύ ψηφοφόρων και αρχόντων, ώστε η οικογενειοκρατία εδραιώθηκε στην πολιτική, αφού γόνοι συγκεκριμένων πολιτικών οικογενειών που «βόλευαν» τους «πελάτες- ψηφοφόρους» δημιουργούσαν και την μεγαλύτερη εκλογική βάση- έρεισμα για την επανεκλογή τους και την εκπλήρωση των μεγαλεπήβολων πολιτικών σχεδίων τους. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι στον ενάμιση περίπου αιώνα ζωής της ανεξάρτητης Ελλάδας σχεδόν δέκα οικογένειες πολιτικών την διοίκησαν αφήνοντας πίσω τους το στίγμα τους μαζί με την διάλυση της χώρας που τόσο τελετουργικά επιμελήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια.

Τα αίτια όμως, πρέπει να αναζητηθούν και στους ίδιους τους πολίτες που όλα αυτά τα χρόνια επιδίωκαν το διορισμό τους σε κάποια υπηρεσία υπό την ασφάλεια και μονιμότητα της σκέπης του δημοσίου.

Προσοχή όμως! Αναφερόμαστε σε εκείνους που χωρίς να πληρούν τα κατάλληλα προσόντα επιδίωκαν με κάθε μέσω την επαγγελματική τους εξασφάλιση. Λογικό, αφού οι άξιοι δεν είχαν λόγο να προστρέξουν σε αθέμιτα μέσα. ‘Ετσι, οι ανάξιοι ασκώντας πολιτικές πιέσεις (με την δύναμη του ψηφοφόρου πάντοτε) ή καταβάλλοντας το ανάλογο για την θέση χρηματικό αντίτιμο κατάφερναν να εισχωρούν σε καίριες θέσεις, πρακτικής της οποίας τα αποτελέσματα βιώνουμε σήμερα.

Από την άλλη, οι άξιοι βλέποντας ότι τα προσόντα τους παραγνωρίζονται και ότι παραγκωνίζονται από θέσεις που δικαιωματικά θα έπρεπε να καταλαμβάνουν, άρχισαν κι αυτοί να μιμούνται τους ανάξιους και να προσφεύγουν σε παρόμοιες τακτικές πλευρίσματος πολιτικών προσώπων για να διοριστούν σε θέσεις για τις οποίες ούτως ή άλλως οι ίδιοι ήταν οι ενδεδειγμένοι για τις επανδρώσουν. Σαν μια ενδημική πανδημία που μεταδίδεται κολλητικά η αναξιοκρατία άπλωσε τον ιστό της συμπαρασύροντας χωρίς εξαίρεση ικανούς και ανίκανους.

Κι όσο το κράτος ικανοποιούσε τα αιτήματα των πολιτών, όλοι εθελοτυφλούσαν ή όλοι ήξεραν αλλά κανείς δε μιλούσε, γιατί ευελπιστούσε πως θα ήταν αυτός ο επόμενος που θα βολευόταν σε κάποια ανύπαρκτη υπηρεσία του κράτους. Τώρα βέβαια που η οικονομική κρίση έδειξε το σκληρό πρόσωπό της και ο κοινωνικός κανιβαλισμός αναδεικνύεται πιο έντονος από ποτέ,  άρχισαν οι αποκαλύψεις για βολεμένους συγγενείς και φίλους πολιτικών, για διορισμούς από οικονομικούς παράγοντες που κανείς δήθεν δεν γνώριζε και τώρα ως δια μαγείας επιζητούμε επιτακτικά την διαφάνεια και την αξιοκρατία αντιλαμβανόμενοι το χάσμα μεταξύ των αντίθετων και όχι συνώνυμων μέχρι σήμερα λέξεων: αξιοκρατία-αναξιοκρατία.

Το τι μέλλει γενέσθαι κανείς δεν το γνωρίζει .Το σίγουρο είναι ότι ο Έλληνας αναθεώρησε πολλές από τις αξίες του και συνειδητοποίησε τα λάθη του παρελθόντος. Η τοποθέτηση αναξίων και ανήθικων προσώπων σε καίριες θέσεις είτε με την ψήφο του είτε με την ανοχή του, του επέτρεψε να αντιληφθεί σε βάθος την επικράτηση της αναξιοκρατίας.

Είναι η κατάλληλη στιγμή για αλλαγή πλεύσης. Το θέμα είναι αν είμαστε έτοιμοι για μια τέτοια αλλαγή. Είναι, όμως, επιτακτική ανάγκη η αλλαγή, αν δεν θέλουμε να αφήσουμε άλλο τη χώρα να «αιμορραγεί» κάθε φορά πού άξια παιδιά της αναγκάζονται να ξενιτευτούν γιατί η ίδια τους η χώρα δεν εκτίμησε τα προσόντα σου.

                        

Μαλαματένια(Ματούλα) Παπαδοπούλου Δράμα ,13/1/2014

Share