Θωμάς Μαργαρίτης: Ο Αριστοτέλης, η χαμένη μεσαία τάξη και οι νεόπτωχοι της κρίσης

Κατά τον αρχαίο φιλόσοφο Αριστοτέλη, «κάθε πόλη απαρτίζεται από τρία μέρη, τους πλούσιους, τους πολύ φτωχούς και μια τρίτη, τη μεσαία τάξη, ανάμεσα σε αυτούς τους δυο. Όσο πολυάριθμη είναι η μεσαία τάξη τόσο πιο σταθερό είναι το πολίτευμα. Οι υπερβολικά ισχυροί, αυτοί που κατάγονται από πολύ μεγάλα τζάκια, αυτοί που είναι πάμπλουτοι, αλλά και αυτοί που είναι στην άλλη πλευρά, οι πάμπτωχοι, οι αδύναμοι, αυτοί που έχουν πολύ ταπεινή καταγωγή, δύσκολα πείθονται στη λογική. Οι μεν γίνονται αλαζόνες και μεγαλοπονηροί, οι δε, λόγω της φτώχειας αναγκάζονται να γίνουν κακοποιοί ή μικροαπατεώνες.»

Όπως λέει ο θυμόσοφος λαός μας: «Η φτώχεια σε κάνει απατεώνα».

Επίκαιρος όσο ποτέ κι ας πέρασαν 2.300 χρόνια, ο Αριστοτέλης, υπενθυμίζει όλα όσα χάθηκαν σε μόλις λίγα χρόνια. Η μεσαία τάξη εξαφανίζεται ως κατηγορία αλλά και ως όρος.

Παρατηρώντας τα συμβαίνοντα σε όλον τον κόσμο και την προεκλογική καμπάνια των υποψηφίων για τις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, διαπιστώνουμε μια ενοχλητική αλλά σπουδαία αλήθεια. Ο όρος μεσαία τάξη δεν περιλαμβάνεται πλέον στις ομιλίες των υποψηφίων. Όλοι μιλούν είτε για τους «Αμερικανούς της «διπλανής πόρτας», για «εργαζόμενους» ή «μικροεπιχειρηματίες», για «κοινούς θνητούς» ή για «σκληρά εργαζόμενους φορολογούμενους». Ο άλλοτε απανταχού παρών όρος «μεσαία τάξη» έχει εξαφανισθεί από την αμερικανική προεκλογική εκστρατεία καθώς οι υποψήφιοι καλούνται να χρησιμοποιήσουν νέους όρους σε αυτήν την άστατη οικονομική εποχή. Η μεσαία τάξη ξεθώριασε και έγινε συνώνυμο με το άγχος, το αβέβαιο μέλλον, και έναν τρόπο ζωής που είναι όλο και πιο μακριά από αυτό που την χαρακτήριζε.

Έπειτα από δεκαετίες ανάπτυξης της οικονομίας μόνο υπέρ των υψηλότερων εισοδημάτων και μιας αύξησης των θέσεων εργασίας που όμως κινούνταν στον πυθμένα της μισθολογικής κλίμακας, η μεσαία τάξη έχει γίνει για εκατομμύρια οικογένειες μια τάξη ανασφάλειας.Ένα κοινωνικό στρώμα που κάποτε σήμαινε έναν ασφαλή και αξιοπρεπή τρόπο ζωής, με ένα σπίτι, μορφωμένα παιδιά, αξιοπρεπή σύνταξη και αποταμιεύσεις στην τράπεζα για ασφάλεια, έχει διαλυθεί.

Αυτό που συνέβη στην Αμερική, συμβαίνει και στην Ευρώπη. Πολλές οικογένειες των οποίων τα εισοδήματα μειώθηκαν εξαιτίας της κρίσης δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά όλα αυτά που κάποτε συνδέονταν με τον τρόπο ζωής της μεσαίας τάξης.

Με τις συνθήκες που διαμορφώνεται η παγκόσμια οικονομία, προσωπικά πιστεύω ότι η μεσαία τάξη που ήταν η ραχοκοκαλιά της οικονομικής ανάπτυξης είναι πλέον ένας νοσταλγικός όρος. Και αυτό γιατί ο κανόνας της νέας οικονομίας είναι η συγκέντρωση του πλούτου στην κορυφή, οι χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και υπηρεσιών καθώς και μια θεαματική απώλεια θέσεων εργασίας.

Η εξαφάνιση της μεσαίας τάξης σε Αμερική και Ευρώπη, άρχισε να ανησυχεί εδώ και καιρό το σύνολο των κοινωνιών. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εμφανίζει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά σε κάθε περιοχή του πλανήτη, όμως τα αίτια έχουν κοινή βάση.

Στην Ευρώπη και ιδίως στην χώρα μας, ένα μεγάλο κομμάτι της μεσαίας τάξης κινήθηκε προς τα κάτω. Σε έρευνες που έγιναν οι περισσότεροι εξακολουθούν να λένε ότι ανήκουν στη μεσαία τάξη, όταν τους ρωτούν σε ποια κατηγορία ανήκουν.

Στην πραγματικότητα όμως όλο και περισσότεροι ψάχνουν με κάποιο τρόπο να πουν «το αναγνωρίζω ότι είμαι κάτω από τη μέση». Κάποιοι βέβαια πέρασαν τη λεπτή κόκκινη γραμμή της φτώχειας.

Ο όρος «νεόπτωχος» εντάχθηκε στο καθημερινό λεξιλόγιο όχι μόνο των οργανώσεων αρωγής αλλά της ίδιας της κοινωνίας στη Γαλλία, στη Βρετανία, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και βεβαίως στην Ελλάδα.

«Νεόπτωχα είναι τα άτομα και τα κράτη που είχαν κάποτε ευημερία, ονειρεύονταν ότι αυτή θα διαρκούσε για πάντα και σήμερα δυσκολεύονται ακόμα και για ένα πιάτο φαγητό. Η νέα φτώχεια είναι μια πτώση από τα ψηλά στα χαμηλά, που αφήνει μια αίσθηση αρχικά έκπληξης και στη συνέχεια απογοήτευσης και απελπισίας».

Στον ευρωπαϊκό νότο, η κρίση ξεδιπλώθηκε βίαια από το 2009 και μετά. Μαζικές απολύσεις, αυξήσεις φόρων, μειώσεις μισθών, περικοπές δώρων και επιδομάτων. Εκατομμύρια άνθρωποι τελούν είτε υπό διάλυση είτε υπό καθεστώς μόνιμου φόβου για το αύριο. Στη χώρα μας όλα τα παραπάνω επιτείνονται λόγω των συνεχών μνημονίων, ως αποτέλεσμα διαχρονικά εσφαλμένων πολιτικών επιλογών. Όμως γι αυτές θα αναφερθώ σε άλλο άρθρο μου, όπως και για το τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα.

Επίκαιρος λοιπόν όσο ποτέ σήμερα ο Αριστοτέλης που είπε: «Τόσο πιο ισχυρό είναι το πολίτευμα και η δημοκρατία όσο πολυάριθμη είναι η μεσαία τάξη»

Και αυτή με κάθε τρόπο πρέπει να αναστηθεί.

Share