ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ μέρος 2ο

ΜΑΝΔΑΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Ο κ. Παναγιώτης Μάνδαλος είναι Βιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτορας του Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος στο Τμήμα Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εργάζεται στο Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.) Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 

Αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο, την κυκλοφορία του νερού στην ατμόσφαιρα(υδρολογικός κύκλος νερού), καθώς και το πόσο πολύτιμο και πόσο σπάνιο είναι ως γλυκό νερό.             Συγχρόνως όμως το νερό αποτελεί και τον φυσικό διαλύτη της φύσης όπου είναι διαλυμένα διάφορα συστατικά ανόργανα και οργανικά (το νερό στην μορφή του απεσταγμένου νερού δηλ. καθαρού νερού, είναι κακός αγωγός του ηλεκτρισμού, ενώ με τα διαλυμένα άλατα γίνεται καλώς αγωγός), και μπορεί να τα μεταφέρει και σε μεγάλες αποστάσεις.

Τα συστατικά αυτά  μπορεί να είναι όμως χρήσιμα ή βλαβερά για τον άνθρωπο και κατ’ επέκταση για την δημόσια υγεία. Έτσι ηλεκτρολύτες και άλλα συστατικά μπορεί να βοηθούν στην καλή λειτουργία των κυττάρων και του οργανισμού (σε  επιτρεπτά πάντα όρια), ενώ άλλα όπως βαρέα μέταλλα και οργανικά στοιχεία να αποτελούν επικίνδυνα  στοιχεία για την δημόσια υγεία.

Μερικά από αυτά και τις επιπτώσεις τους στην δημόσια υγεία θα αναφέρουμε παρακάτω.

Το αρσενικό είναι από τα επικινδυνότερα στοιχεία καθώς υπάρχει στην φύση και στο περιβάλλον. Υπάρχουν και φυσικά νερά με αρσενικό γιατί έτυχε να περνούν από πετρώματα με αυτό το στοιχείο. Χρησιμοποιείται στην κατεργασία του ξύλου και σαν παρασιτοκτόνο. Έτσι μπορεί να παρασυρθεί από το νερό από αλόγιστη εναπόθεση λυμάτων υγρών ή στερεών και να μολύνει υπόγεια ή υπέργεια νερά. Έχουν εντοπισθεί αυξημένα ποσοστά αρσενικού κοντά σε εκκοκκιστήρια βαμβακιού. 

Η νομοθεσία ορίζει σαν όριο τα 10μg/l (μικρογραμμάρια/λίτρο) ή 0,001ppm. Είναι καρκινογόνο και ευθύνεται για τον καρκίνο στον πνεύμονα και στο δέρμα. Έχει συσωρευτικές ικανότητες και στην ιστορία υπάρχουν ενδείξεις που δείχνουν ότι αυτοκράτορες και αριστοκράτες δηλητηριάστηκαν από αρσενικό σε μικροποσότητες που επέφεραν τον θάνατο σε        μεγάλο χρονικό διάστημα και χωρίς υποψίες.

Ο υδράργυρος (Hg) είναι από τα τοξικότερα στοιχεία και ειδικότερα οι ατμοί υδραργύρου που εισπνεόμενοι μπορεί να ανιχνευτούν στο αίμα. Έχει μεγάλες επιπτώσεις στον άνθρωπο με βλάβες στα νεφρά, απώλεια μνήμης, κινητικά προβλήματα, κατάπτωση του νευρικού συστήματος. Έχει συσωρευτικές ικανότητες και μπορεί να συσσωρευτή στα κόκαλα και στο μυελό των οστών. Χρησιμοποιείται στα χρώματα, σαν αντιμυκιτιακό, στις μπαταρίες(έχει απαγορευθεί εδώ και λίγο καιρό η χρήση του), στα θερμόμετρα και στα πιεσόμετρα (από 3/5/2009 αποσύρθηκαν όλα τα σκεύη που χρησιμοποιούν υδράργυρο). 

Έτσι η αλόγιστη εναπόθεση (πέταγμα) αυτών των υλικών μολύνει ανεπανόρθωτα το περιβάλλον με μακροχρόνιες συνέπιες και για τα νερά. Πολλά θαλάσσια είδη λόγου της μόλυνσης των θαλασσών περιέχουν υδράργυρο με περισσότερο εκτεθειμένα τα ψάρια του γλυκού νερού αν πέφτουν λύματα σε λίμνες και ποτάμια. Δεν πρέπει να ανιχνεύεται στα νερά  ή αν σε όρια κάτω του 1μg/l (μικρογραμμάρια/λίτρο) ή 0,0001ppm. Γνωστή σε όλους μας και η διαρροή από εργοστάσιο υδραργύρου στην Μιναμάτα γνωστή και ως ασθένεια της Μιναματα, όταν από διαρροή σε εργοστάσιο δηλητηριάστηκαν χιλιάδες γάτες και έτσι αποτράπηκε μια ανθρώπινη τραγωδία.

Ένα άλλο στοιχείο που χρησιμοποιείται ευρέως είναι ο μόλυβδος (Pb). Ο τετρααιθυλικός μόλυβδος σαν πρόσθετο στις μπογιές, στα τενεκεδάκια τροφίμων σαν συγκολλητικό μετάλλων (καλάϊ), σε μπογιές, καλλυντικά, σε συστήματα νερού, σε λούστρα κεραμικών σε κρυστάλλινα δοχεία, σαν πρόσθετο στην βενζίνη. Σήμερα υπάρχουν πολλά καλλυντικά και ιδίως κραγιόν που είναι ελεύθερα μολύβδου..

Πολλοί από τους αυτοκράτορες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ανάμεσα τους ο Νέρωνας και ο Καλιγούλας έπασχαν από νευροψυχιατρική πάθηση και άλλα συμπτώματα όπως ποδάγρα που ίσως οφειλόταν σε δηλητηρίαση από μόλυβδο. Στην αρχαία Ρώμη έβαζαν μόλυβδο στα ποτήρια του κρασιού που έδινε μια γλυκιά γεύση στο κρασί που έπινε η αριστοκρατία. Επίσης οι σωλήνες του πόσιμου νερού ήταν μολυβένιες.

Τα παιδιά είναι τα μεγαλύτερα θύματα της δηλητηρίασης από μόλυβδο. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) υπολογίζει ότι 12 εκατομμύρια παιδιά στις υποανάπτυκτες χώρες υποφέρουν από μόνιμη εγκεφαλική βλάβη που οφείλεται στον μόλυβδο. Σε όλο τον κόσμο το 3,5% της ελαφράς πνευματικής καθυστέρησης οφείλεται σε δηλητηρίαση από μόλυβδο. Η απορρόφηση μόλυβδου από το παιδί είναι αυξημένη. Το αναπτυσσόμενο Κεντρικό Νευρικό σύστημα του παιδιού είναι εκτεθειμένο εφ’ όσον ο φραγμός αίματος – εγκεφάλου στο μικρό παιδί μέχρι της ηλικίας των 36 μηνών, δεν είναι πλήρης, και με ευκολία διαπερνάτε από τον μόλυβδο.

 Ο μεταβολισμός του μόλυβδου εξαρτάται από την ηλικία και από το μέγεθος :

 α) Μόρια <1 μ απορροφούνται κατά 70% από τους πνεύμονες

 β) Από το γαστρεντερικό σύστημα η απορρόφηση είναι 40-70% στα παιδιά και 10-20% στους ενήλικες.

γ) Η απορρόφηση αυξάνεται σε περιπτώσεις αναιμίας, χαμηλών επιπέδων στο αίμα, ασβεστίου

δ) Συσσωρεύετε σε χρόνια έκθεση, στα οστά κατά 90%

ε)  Στα παιδία μέχρι ηλικίας 2 ετών το 1/3 του μόλυβδου μένει στο αίμα ενώ στους ενήλικες το 1%.

Έχει συσωρευτικές ικανότητες και μπορεί να συσσωρευτή στα κόκαλα αντικαθιστώντας μόρια ασβεστίου, παρεμβαίνει στο μεταβολισμό του σιδήρου και του ασβεστίου και στην λειτουργία πολλών ένζυμων.

Είναι τοξικό για το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, το γαστρεντερικό, το αιματολογικό, τα νεφρά,, το σκελετικό, και το αναπαραγωγικό σύστημα.

Το χρώμιο ένα άλλο ιχνοστοιχείο που χρησιμοποιείται από την βιομηχανία σιδήρου για την παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα, για επιστρώσεις σε μεταλλοκατασκευές για  αντιοξειδωτική  προστασία, σε βιομηχανίες καδμίου, αλουμινίου, κλπ.

Στην Ελλάδα το 2006, η υπόθεση Ασωπού, όπου βιομηχανίες έριχναν και ρίχνουν λύματα ακατέργαστα με εξασθενές χρώμιο στο ποτάμι και η υπόθεση Erin Brockovich το1987 στις Η.Π.Α, όπου ολόκληρη πόλη έκανε μήνυση και δικαιώθηκε εναντίων βιομηχανίας για καρκινογενέσεις και παραμορφωτικές γεννήσεις.          Έχει διάφορες μορφές από -1 έως +6. Μάλιστα η μορφή +3 είναι απαραίτητη για τον οργανισμό συμμετάσχει στον παράγοντα ανοχής της γλυκόζης(GTF)

 Η μορφή +6 (Cr+6) προκαλεί καρκίνο στο πεπτικό σύστημα. 

Η ποσότητα ολικού χρωμίου στο πόσιμο νερό ορίζεται στα 50 μg/l ολικού χρωμίου, ενώ στα απόβλητα εργοστασίων σε υδάτινους αποδέκτες στα 0,6-3mg/l.

Το PEL (Permissible Exposure limits) στον αέρα εργασιακού χώρου είναι 1μg.

Η διοξίνη είναι από τα βασικότερα τοξικά χλωροπαράγωγα όπως και όλα τα πολυισόμερα της. Είναι στερεάς μορφής σαν λευκή σκόνη, αδιάλυτη στο νερό και μπορεί να μεταφερθεί με την βροχή ή τον αέρα  στο νερό.

Μπορεί να παρασκευασθεί στην φύση από την καύση των δασών, αστικών σκουπιδιών (καίγονται μαζί πλαστικά, παρασιτοκτόνα κλπ). Οι διοξίνες καταστρέφονται  σε θερμοκρασίες πάνω από τους 800°C. Η διοξίνη προκαλεί  προβλήματα υγείας σε συγκεντρώσεις τρισεκατομμυριοστών (ppt), όταν αποθηκευτεί στον οργανισμό μας όπου συγκεντρώνεται στον λιποειδή ιστό.  Είναι καρκινογόνος, προκαλεί εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος και διαταραχές στο νευρικό σύστημα. Σε μετρήσεις που έγιναν μετά από πυρκαγιές σε δάση βρέθηκαν τιμές μέχρι και πέντε φορές υψηλότερες από τις κανονικές.

Το κάδμιο, ένα άλλο τοξικό στοιχείο που μπορεί να βρίσκεται στην ατμοσφαιρική σκόνη και εισπνεόμενο να μπει στον οργανισμό ή σαν σκόνη να μεταφερθεί με την βροχή ή τον αέρα στο νερό

Κατακρατείται σε ποσοστό 25-35% και είναι υπεύθυνο για τον καρκίνο των πνευμόνων

Σαν πηγή μόλυνσης θεωρείται η καύση αποβλήτων, πλαστικών και η αλόγιστη χρήση φωσφορικών λιπασμάτων

Επίσης σαν χρωστική ουσία και πολλές φορές για το χαρτί και ιδίως για τους φακέλους. Σήμερα σε πολλά χαρτικά είδη αναφέρεται ότι είναι ελεύθερα καδμίου δηλ. δεν έχει χρησιμοποιηθεί κάδμιο.

Το κυάνιο(CN-) και η μορφή που χρησιμοποιείτε το NaCN (κυανιούχο νάτριο) στην βιομηχανία και κυρίως στην εξόρυξη χρυσού.

Τα όρια της νομοθεσίας για το πόσιμο νερό τα 50 μg / l.

Επιφέρει τον θάνατο σε δόσεις από 50-200, ενώ το κυανιούχο διάλυμα 2% επιφέρει τον θάνατο ακαριαία.  

Δεν είναι σταθερή ένωση, υπάρχει στα κουκούτσια από αμύγδαλα, βερίκοκα, ροδάκινα, κλπ, ενώ υπάρχει και στα πικραμύγδαλα. Έχουν αναφερθεί δηλητηριάσεις κατοικίδιων που έφαγαν τριφύλλι σε περιόδους ανθοφορίας του. 

Τα συμπτώματα είναι δυσφορία στην αναπνοή, πονοκέφαλοι, εμετοί, πρήξιμο του θυρεοειδούς και τέλος παράλυση του καρδιοαναπνευστικού συστήματος και θάνατος.

Χρησιμοποιείται στην μεταλλευτική βιομηχανία κυρίως εξόρυξης χρυσού, καθώς και σαν συστατικό σε σκευάσματα παρασιτοκτόνων. 

Άλλα στοιχεία όπως η αύξηση των φωσφορικών και νιτρικών ιχνοστοιχείων μπορεί να αποφέρει  αύξηση αλγών (φυκιών) και άλλων φυτικών μικροοργανισμών, που ζουν στο νερό, και τα χρησιμοποιούν για τροφή τους 

Ο ευτροφισμός είναι ένα αργό φυσικό φαινόμενο που μπορεί να επιταχυνθεί με τη ανθρώπινη δραστηριότητα με δραματικά γρήγορους ρυθμούς

Ανεξέλεγκτοι σκουπιδότοποι, χρήση αλόγιστη φωσφορικών και νιτρικών λιπασμάτων, απορρυπαντικών κλπ μπορεί να προκαλέσουν το φαινόμενο του ευτροφισμού καλούμενο και άνθιση του άλγους.

 Εξάλλου ανεξέλεγκτοι σκουπιδότοποι, ζωική δραστηριότητα, εναπόθεση ακατέργαστων λυμάτων, μπορούν να αυξήσουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς βακτηριακής προέλευσης όπως κολοβακτηρίδια, στρεπτόκοκκους, σαλμονέλες, κλοστρίδια κλπ, ή ιών (Ηπατίτιδα τύπου Α, κλπ), και να επιφέρουν επιδημίες λόγω της συγχρόνου χρήσης του νερού από μεγάλο αριθμό ανθρώπων αλλά και ζώων.

 Η αντιμετώπιση τους γίνεται με την απολύμανση του νερού, που ευθύνη έχουν οι δήμοι ή οι υπάρχουσες Δ.Ε.Υ.Α.

Επομένως η διαχείριση των αστικών, βιομηχανικών και κτηνοτροφικών  λυμάτων, υγρών και στερεών, καθώς και η ορθή και όχι αλόγιστη διαχείριση  λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων από μέρους της γεωργίας πρέπει να αποτελεί την μεγαλύτερη προτεραιότητα μιας σύγχρονης κοινωνίας, πράγμα που ολίγο σκεφτόμαστε αλλά που θα μας κοστίσει ακριβά στο μέλλον.  

Share